De beroemdste van alle landschapschilders uit de 17de eeuw was Willem Van de Velde de jongere (1629-1682). Geboren in een arme familie ging hij op 15-jarige leeftijd in de leer bij Pieter van Ertvelt, een portret- en genreschilder. Als jonge twintiger volgde hij een kunstopleiding bij een onbekende meester voordat hij rond 1650 toetrad tot het atelier van Nicolaes Berchem in Antwerpen. In 1651 trouwde hij met Elisabeth Vroom en kreeg twee zonen en vier dochters. In 1655 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij als hofschilder werkte voor de Nederlandse stadhouder Willem III, bijgenaamd 'de Grote'. Hierdoor kreeg hij toegang tot belangrijke personen en opdrachten; sommige van zijn schilderijen uit deze periode tonen scènes uit de hogere kringen, zoals De Landdans (stadhuis Den Haag) waarop vrienden samen dansen of De Trompetspeler (National Gallery) waarop een muzikant staat afgebeeld die een instrument bespeelt voor enkele toehoorders. Van de Velde woonde in Den Haag tot zijn dood op 51-jarige leeftijd in 1682. Hij ligt begraven in de Heiligbroederskerk naast zijn vrouw, die twee jaar eerder stierf dan haar man. Zijn zoon Willem bleef na zijn vaders dood schilderen, maar lang niet op hetzelfde niveau als zijn overgrootvader Jan Jansz van de Velde of grootvader Wilhelmus Hendricus van de Velde de oudere (1600-1652).
Wat weten we over Willem Van de Velde de Jonge?
Willem was de oudste zoon van Hendrick van de Velde en Elisabeth Vroom, een boerenfamilie uit Vianen. Van hem is geen portret bekend, maar zijn leven was nauw verbonden met de kunstwereld van de Zuidelijke Nederlanden en het hof van de Grote Stadhouder. Hij werd geboren en groeide op in Vianen, een stadje in de provincie Utrecht in de centrale Republiek der Nederlanden, ongeveer 45 mijl ten noorden van Amsterdam. In 1644 verhuisde het gezin naar een groter huis in het dorp Bredevoort, dat nu deel uitmaakt van Den Haag. Zij waren boeren van beroep en waren financieel niet in staat om een kunstenaar te onderhouden, dus moest Willem op 15-jarige leeftijd de school verlaten om in de leer te gaan bij Pieter van Ertvelt, een populaire portretschilder. Hij was leerling van Pieter's zoon Gerrit, en moet minstens 6 jaar in het atelier van Ertvelt zijn gebleven, want Willem werd op 16 augustus 1651 ingeschreven in het Sint-Lucasgilde in Den Haag. De stad Den Haag begon net een cultureel centrum te worden, en het huis waarin Willem werd geboren en opgroeide lag dicht bij de stadsmuur, zodat hij niet naar een school hoefde. Als jongeman had hij gemakkelijk toegang tot de gilden van de hofschilders en de prominente opdrachtgevers van die tijd. Van Ertvelt was een welvarend en vermaard schilder, en zijn atelier was een plek waar de jonge Willem veel schildertechnieken kon leren, vooral in de portretkunst.
Zijn opleiding en artistieke invloeden
We weten weinig over Willem's formele opleiding en training als schilder. Waarschijnlijk kreeg hij enig onderricht van zijn vader en/of diens meester Gerrit van Ertvelt. Voor zijn verhuizing naar Amsterdam was hij korte tijd leerling van Pieter van Ertvelt, een jongere kunstenaar en collega van Hendrick. De grootste invloed op Willem's ontwikkeling als kunstenaar lijkt te zijn geweest de nabijheid van de kunstwereld en het hof van de Grote Stadhouder Willem III. Deze relatie was de belangrijkste reden waarom hij in 1651 van Den Haag naar Amsterdam verhuisde. Willem was lid van de Bentvueghels of 'Birds Of A Feather' een besloten kunstgenootschap dat rond 1650 werd opgericht onder de Haagse schilders. De Bentvueghels werden beïnvloed door de Hollandse Gouden Eeuw en de stijltrends van de Italiaanse maniëristische beweging. Vooral kunstenaars als Pieter de Hooch, Esaias van de Velde en Willem van de Velde de Jonge hadden in de 17e eeuw veel invloed op deze stroming.
Zijn tijd in Den Haag
Willem woonde de rest van zijn leven in Den Haag en schilderde veel schilderijen van de stad en de omgeving, waaronder enkele van de architectonische monumenten. Den Haag was in Willems tijd een stad van groot belang, want het was de residentie van de Grote Stadhouder Willem III en daarmee een belangrijk cultureel centrum. Willem bezocht waarschijnlijk de cafés en tavernes van de stad en maakte deel uit van het sociale leven van die tijd. Zijn beroemdste schilderijen uit deze periode tonen scènes uit het leven van de inwoners van de stad, zoals Het Marktvolk (stadhuis van Den Haag) waarop verschillende soorten handelaren en klanten zijn afgebeeld, of De Trompettist (National Gallery) waarop een muzikant is afgebeeld die een instrument bespeelt voor een groep geamuseerde toeschouwers. Van de Velde schilderde ook veel landschappen, maar die zijn tegenwoordig minder bekend dan zijn stadsgezichten en portretten.
Bekendste schilderijen van Willem Van de Velde de Jonge…
- Het slapende meisje (1655) – National Gallery, Londen
- De marktlieden (1659) – Het Haagse stadhuis
- De trompettist (1661) – National Gallery, Londen
Slotwoorden
Willem Van de Velde blijft een van de beste schilders van de 17e eeuw. Zijn schilderijen zijn zowel modieus als klassiek van stijl en worden algemeen beschouwd als van de hoogste kwaliteit. Tijdens zijn leven werd Willem beschouwd als een groot kunstenaar en kreeg hij zelfs een pensioen van de stad Den Haag. Bijna twee eeuwen na zijn dood nam zijn reputatie echter af, omdat zijn stijl minder modieus werd en vooral de landschapsschilderkunst als ouderwets werd beschouwd. In de 20e eeuw ontstond echter een nieuwe waardering voor het werk van Willem Van de Velde door de ontdekking van vroege, voorheen onbekende schilderijen en door publicaties over de Nederlandse kunstgeschiedenis. Tegenwoordig wordt Van de Velde weer beschouwd als een van de grootste Nederlandse schilders aller tijden. Ben je opzoek naar een schilder in Den Haag voor verschillend schilderwerk kijk dan hier.